ESG GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ İÇİN NEDEN ÖNEMLİ?

Şirket yönetiminde verimlilik ve karlılık gibi performans kavramları her zaman önemli. Ancak dönemin koşullarına göre de belli kavramlar popülarite kazanabiliyor. Küresel Finansal Kriz (2008) öncesinde yapılandırılmış finans ile ilgili kavramlar tüm dünyada bilinir olmuştu. Krizin hemen sonrasında da risk yönetimi ve kontrol kavramları. 1990’lardan bu yana, özellikle krizlerin ve çeşitli finansal başarısızlıkların da etkisiyle, şirketler kesiminde ESG (Enviromental, Social, Governance) kavramının giderek ön plana çıktığı görülüyor. Bu da yeni popüler kavram mı diyenler için baştan söyleyelim: ESG dönemsel bir kavrama pek benzemiyor. ESG Kavramı ESG, ya da Türkçe ifadesi ile ÇSY (çevresel, sosyal, yönetişim); sürdürülebilirlik krizine şirket/kurum düzeyinde yanıt verilmesinin metriği, ya da performans ölçütü olarak tanımlanabilir. Yeni bir kavram. 2000’li yılların başında kullanılmaya başlandı. Ancak, özellikle gelişmiş piyasalarda ortaya çıkan ivme ile, trilyonlarca dolarlık piyasa büyüklüğüne erişti. Küresel finansal varlıkların yarıya yakınının ESG varlığına dönüştüğü tahmin ediliyor. Menkul kıymetlerin (hisse senedi, bono, yatırım/emeklilik fonu vb), projelerin, ülkelerin ESG skoru/notu var. ESG skoru, ESG derecelendirme kuruluşları (ESGdk) tarafından veriliyor. Şirketlerin ESG’ye yönelik kamuyu aydınlatmaları ve şirketlerin sunduğu ilave anket bilgileri bu sürecin temel bilgi kaynakları. ESG ekosistemi son derece karmaşık ve henüz düzenlenme dışı. Ancak ESG kamuyu aydınlatma standartlarının ve ESGdk faaliyetlerinin düzenlenmesine yönelik olarak başta Avrupa Birliği (AB) olmak üzere gelişmiş piyasalarda önemli çalışmalar var. Bu nedenle önümüzdeki yıllarda sürdürülebilir finansın bu sahasında da yeni bir düzenleme sistemi ile karşılaşılması olası. ESG-SKA Çerçevesi ve Şirket Faaliyetleri ESG’nin temel amacı; şirketlerin/kurumların/projelerin/ülkelerin, çeşitli uluslararası metinler (insan haklarına ve çalışma hayatına ilişkin sözleşmeler gibi) ve özellikle de Birleşmiş Milletler (BM) tarafından 2015 yılında ilan edilen Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na (SKA) uyum derecesini ölçmek. Böylelikle ilgili varlığın çevresel, sosyal ve yönetişim (kurumsal yönetim) performansının temelde SKA hedeflerine ne ölçüde uyumlu olduğu belirlenebiliyor. Şirketlerin SKA-ESG çerçevesine uyum sağlaması; düzenlemelerin, sürdürülebilirlik krizine çare arayan sektörel inisiyatiflerin ve paydaş beklentilerinin bir sonucu. SKA-ESG odaklı yeni yönetim kültürü, şirket faaliyetlerinde kurumsal sosyal sorumluluk (KSS) anlayışı ekseninde köklü değişimler yapılmasını gerektiriyor. Örneğin karbon salımlarının çeşitli kapsamlarda ölçülerek kamuya açıklanması, çalışma barışına bozan faaliyetler içinde olunmaması veya kurumsal yönetim kalitesinin geliştirilmesi bu sistemin hedeflerinden sadece birkaçı. ESGdk yüzlerce ESG konusu için veri topluyor ve bunları belli bir ağırlıklandırma ile ESG skorunun bir parçasına dönüştürüyor. SKA-ESG düzeninde yatırımcılar için şirketin klasik performans ölçütlerinin ötesinde, ESG skoru ile temsil edilen finansal olmayan performansın önemli bir yeri var. Net nakit akımı, FAVÖK ve borsa değeri gibi klasik performans sonuçları hala önemli. Ancak artık şirketlerin insan hakları, cinsiyet eşitliği, döngüsel ekonomi, kadın yönetim kurulu üyesi sayısını da bilmemiz gerekiyor. ESG Adaptasyonu ve Şirket Performansı ESG adaptasyonunun şirketlerin muhasebe ve finansal performansına etkisi yazında ve uygulamada tartışılan önemli konular arasında. ESG’nin finansal olmayan risklerin yönetimine ve çeşitli varlık fiyatlaması davranışlarına olumlu katkılar yaptığı kabul ediliyor. Ancak kuram ve uygulama sonuçlarının “ESG şirket performansı için mutlaka iyidir”e işaret etmediğini belirtelim. ESG-performans ilişkisinin dinamikleri biraz da ESG adaptasyonu ve yönetiminde gösterilen beceri ile ilişkili görünüyor. Gayrimenkul Sektörü ve ESG ESG fiziksel/menkulleşmiş gayrimenkul sektörü için özellikle önemli. Bunun başlıca nedeni sektörün kent hayatı ve sektörel faaliyetler nedeniyle ulusal/küresel karbon salımını önemli ölçüde olumsuz etkilemesi. ESGdk skorlama içerikleri özellikle inşaat ve gayrimenkul yönetim sektörünün sosyal ve yönetişimsel açıdan çeşitli sorunları olduğuna işaret ediyor. Bu durum gayrimenkul sektörüne SKA-ESG çerçevesine uyum konusunda özel bir sorumluluk yüklüyor. Ülkemiz Gayrimenkul Sektörü İçin Tavsiyeler AB’nin çeşitli direktifleri ESG kamuyu aydınlatmasının önümüzdeki yıllarda tedrici olarak küçük ölçekli şirketlere kadar yaygınlaşmasını öngörüyor. Birçok ülkede de ESG skoru alınması ve ESG kamuyu aydınlatması halka açık/kapalı şirketler açısından bir sektör standardına dönüşme eğiliminde. Bu nedenle (SKA ve) ESG çerçevesine uyum önümüzdeki 10 yılda karşılaşılacak keskin bir piyasa gerçeği gibi görünüyor. Ülkemizde SKA-ESG çerçevesinin adaptasyonuna yönelik düzenleme çerçevesi yetersiz ve bu konudaki paydaş kültürü zayıf. Son yıllarda gelişme gösterse de, ESG skoru bulunan şirket sayısı benzer ülkelere göre son derece yetersiz. Bu tablo ulusal politikalar ve şirket yönetimi düzeyinde ESG adaptasyonunun rekabetçi etkilerinin yeterince anlaşılamadığına işaret ediyor. Bu nedenle ülkemiz gayrimenkul sektörünün SKA-ESG adaptasyonunu hızla gündemine almasında yarar var. SKA-ESG kültürüne uyum sağlamak için uzun bir yapılacaklar listesi var. Alan kısıtı nedeniyle bu konuların daha fazla üzerinde duramasak da, gelecek aylarda yayınlanmasını beklediğimiz ülkemizde ESG sahasının ilk olacak kitabında bu konuları uzun uzun tartıştığımızı belirtelim.